Povodom Kristalne noći zaposleni kancelarije Jevrejske opštine Pančevo su 06. novembra, zajedno sa Orlović Radomirom iz Jabuke, prijateljem opštine, položili venac na spomenik “Stratište” kod Jabuke, u znak sećanja na žrtve Holokausta. Tom prilikom otvorena je “Staza sećanja” u znak sećanja na stradanje nevinih žrtava Holokausta. Staza se proteže od spomenika “Stratište” do naselja Jabuka, dugačka je oko 5 km, a zahvaljujući gospodinu Orloviću trasirana je, obeležena i prohodna za šetnju."

Kristalna noć je pogrom jevrejskih građana širom Nemačke koji se desio u noći 9. novembra 1938. godine i bila je prva naznaka užasa koji će uslediti u narednim godinama.

više fotografija na https://photos.app.goo.gl/hRBVpbuQkCCqP9BC7

POSETA UČESNIKA PROJEKTA “MOJA SRBIJA – HOLOKAUST” IZ BEOGRADA, 2020.

Na molbu Danke  Špehar, nastavnice veronauke u osnovnoj školi “Veljko Dugošević” iz Beograda, 26. oktobra 2020. Jevrejska opština Pančevo organizovala je posetu učesnika projekta “Moja Srbija – Holokaust” mestima stradanja za vreme Drugog svetskog rata u Pančevu. Delegaciju su sačinjavali vođa projekta Danka Špehar, Mirjana Stanojević, nastavnica informatike, Svetlana Debeljan, nastavnica geografije i učenice sedmog razreda Ana Simeunović i Anđela Ristić.

Uz sve epidemiološke mere predostrožnosti u vreme epidemije virusa Covid 19, predsednik Jevrejske opštine Pančevo David Montijas i sekretar Darko Derikrava goste su odveli na spomen-obeležje “Stratište”, koje se nalazi na šestom kilometru puta Pančevo-Jabuka. Kod spomenika podignutog nevino pobijenim žrtvama, više od 10 000, od kojih je najviše bilo Srba, Jevreja i Roma, predsednik je ukratko opisao kakvi su se zločini na tom mestu dešavali. Posle “Stratišta”, gosti su obišli i mesto gde se nalazio sabirni logor “Svilara” u centru Pančeva.

U prostorijama Jevrejske opštine Pančevo prikazan je autorski igrano-dokumentarni film Davida Montijasa  “Stratište u Jabuci”. Na rastanku, posle kratkog okrepljenja uz kafu i čaj, gostima su poklonjena CD izdanja pomenutog filma “Stratište u Jabuci” i igrano-dokumentarnog filma “Stratište u Deliblatu”, istog autora.

klikni da vidiš fotografije https://photos.app.goo.gl/ALns1eaLKjhvbJkz7

Generalna skupština UN na svojoj 60. redovnoj sednici  21. novembra 2005. godine jednoglasno je donela  rezoluciju da se 27. januar proglasi za Međunarodni dan sećanja na žrtve Holokausta. Tog dana 1945. godine vojnici Crvene armije oslobodili su zloglasni koncentracioni logor Aušvic, u kojem je smrt našlo oko 1,5 miliona Jevreja.

Jevrejska opština Pančevo od tada svake godine održava komemorativni skup na najvećem mestu stradanja u Banatu, na Stratištu kraj sela Jabuka, na oko 6 km od Pančeva. I ove godine položili smo venac u znak sećanja na nevine žrtve koje su tu stradale. Egzekucije su vršene već od oktobra 1941. kada je pobijen najveći broj banatskih i pančevačkih Jevreja pohapšenih i sprovedenih u sabirne logore već u avgustu 1941. Procentualno u Banatu je stradao najveći broj Jevreja na tlu bivše Jugoslavije, zahvaljujući saradnji domaćih Nemaca - folksdojčera sa nacističkim režimom. Ne zna se ukupan broj stradalih na Stratištu, ali na osnovu sačuvanih dokumenata računa se da je tu pobijeno više od 12.000 ljudi, Jevreja, Srba, Roma i pripadnika drugih nacionalnosti. Njihova imena do danas nisu poznata, jer su tragovi zločina koji su ovde vršeni uništeni, a tela žrtava spaljena. Posle Drugog svetskog rata, kada su vršena masovna iskopavanja na Stratištu, identifikovano je tek nekoliko žrtava.

klikni da vidiš fotografije https://photos.app.goo.gl/MV9FiiqCQCNiKx4z7

Jevrejska opština Pančevo, zajedno sa Udruženjem antifašista i Udruženjem boraca - SUBNOR, predstavnicima Saveza jevrejskih opština Srbije, predstavnicima iz jevrejskih opština Beograd, Novi Sad i Zrenjanin, predstavnicima Jevrejskog isorijskog muzeja i predstavnicma grada Pančeva, održala je 13. novembra komemoraciju povodom stradanja 2.200 Jevreja na Jabučkom putu 14. i 15. novembra 1941. Molitvu za mrtve kazivao je Isak Asiel, vrhovni rabin Srbije. Imena žrtava su izgovarali učenici pančevačke gimnazije "Uroš Predić", dramski umetnik Miroslav Žužić pročitao je tekst "Čovek u potrazi za Bogom" Avrahama Ješue Hešela.

Više o događaju videti na sledećim linkovima

klikni da vidiš fotografije https://photos.google.com/share/

klikni da vidiš video prilog https://www.youtube.com/watch?v=_9MbzeV8tGE&t=22s

klikni da sliku vidiš članak iz lista Politika

JO PANČEVO POLOŽILA VENCE POVODOM 75 GODINA OD OSLOBOĐENJA GRADA, 2019.

Jevrejska opština Pančevo, na poziv Udruženja antifašista Pančeva i gradskih vlasti, prisustvovala je manifestacijama koje su upriličene povodom oslobođenja grada. U Gradskoj biblioteci 4. oktobra je održana tribina "Otpor fašizmu" na kojoj je promovisana druga knjiga zbornika radova "1942. u Vojvodini - otpor fašizmu". O knjizi su govorili Stanko Šušnjar, predsednik Udruženja antifašista Novog Sada i istoričari, prof. dr Boris Kršev i Srđan Božović.
6. oktobra, na dan kada su pre 75 godina pripadnici Crvene armije i partizanske jedinice oslobodile grad, položeni su venci na spomen-biste narodnih heroja u Gradskom parku, a potom i na spomenik crvenoarmejcima koji su poginuli u borbama za oslobođenje.

Više o svemu videti na sledećim linkovima

https://photos.app.goo.gl/ABgSFBhdctpHmiZh8 

http://rtvpancevo.rs/2019/10/06/polozeni-venci-na-spomenike-narodnim-herojima-u-gradskom-parku/

http://rtvpancevo.rs/2019/10/06/ruski-ambasador-i-gradonacelnik-pavlov-polozili-vence-crvenoarmejcima-u-pancevu/

OBELEŽENA KRISTALNA NOĆ, 2018.

9. novembra 2018. Jevrejska opština Pančevo obeležila je Dan sećanja na borbu protiv fašizma i Kristalnu noć. Komemorativni skup je održan na Čardaku, u Deliblatskoj peščari, na mestu obnovljenog spomenika podignutog Jevrejima pobijenim 1943. godine.

U prisustvu zamenice ambasadorke Izraela u Srbiji, Dženi Sedov, predsednika Saveza jevrejskih opština Srbije Roberta Sabadoša, predstavnika Jevrejske opštine Zrenjanin, zamenika predsednika opštine Kovin Zorana Nikolića, predstavnika Udruženja boraca Pančeva, Saveza boraca Kovina, Saveza boraca Pančeva, Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Pančevu, mnogobrojnih članova Jevrejske opštine Pančevo i drugih prisutnih, održan je prigodan program.

O istorijatu fašizma i nacizma, Kristalnoj noći i stradanju Jevreja na Čardaku govorili su Milan Jakšić, direktor u penziji Istorijskog arhiva Pančevo, Željko Komarica saradnik iz Istorijskog arhiva u Beloj Crkvi i Milorad Stanimirović, predsednik Udruženja boraca Pančeva. U umetničkom delu programa učestvovao je Miroslav Žužić, glumac Ateljea 212.

Kadiš za nevine žrtve održao je rabin Isak Asiel, nakon čega su na spomenik položeni mnogobrojni venci.

Fotografije sa komemoracije videti na: https://photos.app.goo.gl/

REKONSTRUKCIJA MEMORIJALA U DELIBLATSKOJ PEŠČARI I JABUCI, 2018.

Posle dugogodišnjih apela koje je Jevrejska opština Pančevo upućivala državnim institucijama i medijima, nakon snimljenog filma o mestima stradanja u produkciji JOP, zajedničkih napora sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture da se zaštite stratišta na tritoriji južnog Banata, najzad su obezbeđena državna sredstva za rekonstrukciju spomenika na Čardaku u Deliblatskoj peščari i na Stratištu kraj Jabuke. Uređenje spomen-obeležja i rekonstrukcija spomenika u Deliblatskoj Peščari završena je marta 2018, dok su radovi za uređenje memorijalnog kompleksa u Jabucu, koji iznose 14 miliona dinara, u toku.

David Montijas, predsednik JOP  

KOMEMORACIJA NA STRATIŠTU ČARDAK U DELIBLATU, 2018.

Dana 12. 03.2018. povodom dana sećanja na žrtve Holokausta (Jom Ašoa) Jevrejska opština Pančevo održala je komemoraciju na spomen obeležju na Čardaku, kod Deliblata. Predsednik JO Pančevo, David Montijas, je održao pomen za žrtve koje su tu stradale i podsetio na strašan zločin nad Jevrejima koji se dogodio za vreme Drugog svetskog rata.  Članovi opštine položili su venac i minutom ćutanja odali počast nastradalima.  Da se nikad ne zaboravi i nikad ne ponovi.

https://photos.app.goo.gl/BtXA2bCVAHKpnDZXA

JO PANČEVO I OVE GODINE DOMAĆIN UČENICIMA IZ FRANCUSKE I SRBIJE, 25. februar 2018.

Jevrejska opština Pančevo drugu godinu za redom bila je domaćin grupi francuskih (Kutans) i srpskih srednjoškolaca (Užice) u okviru programa koji obuhvata putovanje kroz srednju i istočnu Evropu, sa ciljem da učesnici posete najvažnija mesta stradanja Jevreja i Roma tokom Drugog svetskog rata.
Gosti su sa profesorima Kristijanom Savarijem (Christian Savary) i Ružicom Marjanović, uz asistenciju domaćina Nikole Radića (Centar za istraživanje Holokausta), Milana Jakšića (dugogodišnji direktor Istorijskog arhiva Pančevo) i Rut Lihtental, Davida Montijasa, Mire Kon-Panić i Biljane Weil (Jevrejska opština Pančevo), obišli spomen-obeležje “Stratište kod Jabuke” i mesto na kojem je za vreme rata bio logor Svilara.
Više o ovoj poseti možete videte u prilogu RTV Vojvodina i privatnom snimku i fotografijama našeg člana Aleksandra Putnika.

https://www.youtube.com/watch?v=kk_lYoLXSqk

https://youtu.be/9X2xusLgkIk

MEĐUNARODNI DAN HOLOKAUSTA, 27. januar, 2018.

Delegacija Jevrejske opštine Pančevo, Saveza antifašista Pančeva i Saveza boraca Pančeva položili su venac na spomen-obeležje Stratište povodom Međunarodnog dana Holokausta. Prisutni govornici su podsetili na zločine koje su počinili nacisti u II svetskom ratu, kada je u Evropi  ubijeno više od 6.000.000 Jevreja, i govorili su o stravičnom stradanju na Stratištu tokom jeseni 1941. kada je  ubijena većina banatskih Jevreja.

TRIBINA POVODOM DANA OSLOBOĐENJA PANČEVA, 2017.

Na poziv Udruženja antifašista Pančeva i njegovog predsednika Miladina Stanimirovića, predstavnici Jevrejske opštine Pančevo David Montijas, Miroslava Kon Panić i Biljana Weil učestvovali su na tribini "Otpor fašizmu". Tribina je 6.10.2017.  održana u Gradskoj biblioteci u Pančevu, povodom obeležavanja 73. godišnjice oslobođenja Pančeva u Drugom svetskom ratu. Na tribini su govorili predsednik Udruženja antifašista Novog Sada Stanko Šušnjar, istoričar Srđan Božović (Narodni muzej Pančevo), istoričar dr Milan Micić (Novi Sad) i istoričar konzervator Slobodanka Perović (Zavod za zaštitu spomenika kulture Pančevo).

Udruženje antifašista Novog Sada se bavi narodnooslobodilačkim ratom u periodu 1941- 1945. Već nekoliko godina oni su organizatori skupova na ovu temu, a prevashodno su se koncentrisali na Vojvodinu, u kojoj je, kako je istaknuto, jedini pokret otpora bio partizanski pokret. Prvi skup Udruženja je održan 2016. i bio je posvećen 1941. ratnoj godini. Ovogodišnji skup bio je posvećen 1942. godini.

Na tribini je predstavljena knjiga "1941 u Vojvodini OTPOR FAŠIZMU", koja predstavlja zbornik istraživačkih radova o dešavanjima i okolnostima u kojima se našao narod u Sremu, Banatu i Bačkoj na početku rata.

Link na rtv Pančevo https://www.youtube.com/watch?v=-gO3hRVH9Z0

KOMEMORACIJA U ZRENJANINU, 18. avgust 2017.

Kao i svake godine, Jevrejska opština Zrenjanin obeležla je sećanje na stradale Jevreje Zrenjanina spuštanjem venaca  sa Pešačkog mosta u reku Begej. Tog dana 1941. iz Zrenjanina je deportovano 1200 pohapšenih Jevreja. Šlepovima su rekom Begej odvedeni u logor „Sajmište“ gde su svi pogubljeni.

Komemoraciji su prisustvovali i u Begej spustili venac u ime članova Jevrejske opštine Pančevo David Montijas, predsednik i Biljana Weil, sekretar.

KOMEMORACIJA STRADALIM JEVREJIMA PANČEVA I OKOLINE, 15. avgust 2017.

Jevrejska opština Pančevo je polaganjem venca na spomen ploču, koja se nalazi na zidu nekadašnjeg sabirnog logora Svilara, obeležila dan hapšenja i odvođenja Jevreja Pančeva i okoline. Tom prilikom je pročitan rad dr Teodora Kovača, koji se odnosi na mučenje i stradanje pančevačkih i banatskih Jevreja. U noći između 14. i 15. avgusta 1941. pohapšeni su gotovo svi banatski Jevreji, njih oko četiri hiljade, i posle nekoliko dana prebačeni u koncentracione logore u Beograd. Muškarci, počev od 14 godina starosti, internirani su u logor Topovske šupe i do kraja oktobrapobijeni na Stratištu kraj Pančeva. Pohapšene žene i deca smešteni su po kućama beogradskih Jevreja, gde su ostali do 12. decembra 1941. kada su odvedeni u logor na Starom sajmištu. Do maja 1942. svi su pobijeni, odnosno ugušeni u specijalnom kamionu dušegupki koji je kružio beogradskim ulicama, ili su umrli u samom logoru.

Odlomak iz teksta dr Teodora Kovača "Banatski Nemci i Jevreji", Zbornik 9, Jevrejski istorijski muzej, 2009.

Kakva su bila shvatanja ovdašnjih Nemaca vidi se iz izjave dra Simona Bartmana, advokata, date 30. oktobra 1944: "Na dan ulaska nemačke vojske u Banat pozvao me je novi gradonačelnik, Krištof Hild, i saopštio mi da ne mogu učestvovati u poslovima gde se može zaraditi, jer sam bio slobodni zidar i rekao mi i to da im je jedan kapetan nemačke vojske kazao, verovatno komandant mesta, da Nemci u Pančevu sada imaju priliku da zarade i da time budu nagrađeni". Ovo se dogodilo prvog dana okupacije, iz čega proizlazi da je lično bogaćenje Nemcima u Pančevu, na čelu sa svojim gradonačelnikom, bila prva misao.

U Vršcu glavnu reč u zlostavljanjima imali su istaknuti članovi Kulturbunda Kurt Kirchner i Eder Gerhard. Okrutni su bili i prema Srbima, šikanirali su ih na razne načine, a u Beloj Crkvi jedno vreme je i Srbima bilo zabranjeno da hodaju trotoarom i tamošnji Nemci gledali su na njih kao da su neka niža bića.

Jevrejima nije bilo bezopasno ići ulicom, jer su ih već i mala deca, indoktrinirana antisemitizmom, pljuvala i psovala. Tako su dr Lilu Stejić napali vičući "ti prljava jevrejska krmačo". Ako su Jevreji slučajno pogrešili i išli trotoarom, a ne kolovozom, bili su premlaćeni od dotadašnjih svojih nemačkih sugrađana, kako se to dogodilo u Vršcu i Beloj Crkvi. Raniji prijateljski odnosi nisu bili nikakva smetnja domaćim Nemcima da ne samo izbegavaju svaki susret s Jevrejima, nego i da podnose prijave protiv njih. I najmanji razlog bio je dovoljan da tako postupe, na primer, već neznatno duže korišćenje vremena, kada su smeli da se kreću po gradu radi kupovine, bio je povod za prijave. Svaki čas se dešavalo da je nemačko stanovništvo upadalo u stanove Jevreja radi pljačke ne samo u Pančevu nego i u drugim mestima južnog Banata, u Vršcu, Beloj Crkvi, Alibunaru. Naročitu mržnju pokazivali su prilikom odvođenja Jevreja na prinudni rad kada se svuda orilo "dobro je, dobro, samo na rad s tim gadovima". Jevrejska groblja su demolirana, nadgrobni spomenici rušeni, nadgrobne ploče lomljene, groblje u Pančevu pretvoreno u nužnik. Za etabliranje javne kuće u Pančevu, namenjene vojsci, naređeno im je da lično kroz grad, usred bela dana, prenesu u roku od nekoliko sati sve šta je potrebno za tu "ustanovu", tako da su Jevreji prenosili lavore, vedra, irigatore, otomane, jastuke, ogledala itd, i za sve to vreme su ismejavani od tamošnjih Nemaca.

Za razliku od postupaka u Beogradu i u unutrašnjosti Srbije neposredno po ulasku Nemaca gde su Jevreje hapsili pojedinačno i u relativnom malom broju, hapšenja u Banatu bila su veća, a u Pančevu je prvih dana uhapšeno dvadesetak lica. Hapsili su u prvom redu imućne, viđene osobe. Posle šikaniranja i ponižavanja, puštali ih i ponovo hapsili. Rabina su naterali da prilikom čišćenja i pranja automobila peva molitve na hebrejskom, a dok je pevao bio je tučen. Posle su naročito hapsili lica protiv kojih je postojala kakva dostava od strane članova Kulturbunda. Hapšenja su bila svakodnevna. Uhapšeni su zatvarani u bivšu fabriku svile, otuda se zatvor zvao "Svilara". Preko dana poni-žavanja i zlostavljanja vršena su prinudnim radom. Pri tome redovna pojava bila su psovanje, pljuvanje, grdnje. Nisu bili izuzeci ni šamaranje i batinjanje. Naterani su, a za to su osobito rado koristili intelektualce, trgovce, rabine, da golim rukama čiste nužnike i zagađene prostorije (potpisani ovih stranica u jednom drugom mestu Banata morao je na isti takav način da čisti nužnike), da peru prozore, sobe, hodnike svojim rubljem i odelom, pa čak i bradom. Uprezali su ih u kola i fijakere umesto konja i terali ih bičem da prevoze drva i druge stvari pojedinim Nemcima ili nemačkim ustanovama u gradu ili ih tako terali u dvorištu zatvora. Gonili su ih da potpuno tupim testerama režu drva, zatim ih prebijali zbog "lenjosti" i sl. Rabinima je bilo zabranjeno da drže bogosluženja, sinagoge su pretvorene u zatvore ili magacine .

Uveče su stražari u zatvoru često priređivali razne "priredbe" na koje su imali slobodan pristup i članovi Kulturbunda, njihove žene i deca. Glavne tačke "programa" izvodili su zatvorenici Jevreji. Priredbe su počinjale obično raznim antisemitskim pesmama, u kojima im se preti progonom, batinama, klanjem, a veliča nemački narod i njegovo junaštvo. Posle pesama ređale su se druge "zabavne" tačke. Stariji Jevreji morali su da idu četvoronoške, da se prevrću preko glave, da jedan drugog jašu i sl. Jedna od omiljenih tačaka bio je "duet Dajč-Đarfaš", po imenima izvođača, dvojice istaknutih Jevreja iz Pančeva: izvodila se na taj način što su se ova dvojica morala četvoronoške brzim pokretima kretati po podu dvorane, a Đarfaš je povremeno u puze-ćem stavu morao da se provlači ispod trbuha svog partnera što je bilo teško i naporno pa je često dolazilo do obostranog padanja i prevrtanja. U tom bi slučaju prisutni "režiser", Franz Keller, zloglasni Žoli, komandovao "odmor", što se sastojalo u tome da je Đarfaš morao sesti na trbuh svog partnera. "Priredbe" su se završavale "igrankom" u kojoj su pored Jevreja učestvovali i nemački stražari. Josifu Dajču, pančevač-kom brodovlasniku, ali i drugim Jevrejima, naređeno je da se skinu goli i nasred dvorane, u prisustvu vojnika i domaćih Nemaca, plešu valcer, polku i fokstrot i to sa stražarima koji su im za vreme plesanja teškim cokulama punim eksera gazili gole noge tako da su bile oblivene krvlju. Ta tačka izazivala je veliko veselje prisutnih, jer se žrtva za vreme igranja zbog jakih bolova savijala, grčila i na sav glas jaukala. Dr Ernest Darvaš, advokat iz Pančeva, morao je izmučen i izmrcvaren da peva nepristojne pesme .

Po svim zatvorima bile su uobičajene "šale" s izvođenjem zatvorenika na streljanje ili vešanje: usred noći upadali bi u zatvor, sa spiska je prozvano nekoliko zatvorenika, koje bi izveli u dvorište zatvora, vezivali, postavljali uza zid, izdavali komande kao da vrše sve pripreme za streljanje, zatim sve prekidali, premeštali uz drugi zid, ponovo postrojavali vojnike itd, da bi ih na kraju uz ismevanje vratili u ćeliju. (U drugom jednom mestu tako su postupili i sa mnom, međutim, toliko iscrpljen od svakodnevnog rada i šikaniranja, probuđen, nisam ni bio svestan šta se događa i tek kada sam vraćen u ćeliju osvestio bih se i shvatio kakvu su nečovečnu igru igrali sa mnom).

Sva nemačka deca u Pančevu i okolini bila su učlanjena u "Hitlerjugend", a žene u "Frauenverein" (Žensko društvo) u čijem su okviru obavljale dužnosti koje su poverene ženama (rad u bolnici, prihvatanje nemačkih trupa u prolazu, nadzor nad zarobljenicama itd).

U svim jevrejskim radnjama, firmama, fabrikama, postavljeni su komesari, skoro isključivo domaći Nemci. Koristeći se mogućnostima koje su im stajale na raspolaganju, za kratko vreme obogatili su se pljačkom robe i novca, nađenim u prisvojenim objektima. Na primer, u Pančevu, u Flajsigovoj elektrotehničkoj radnji postavljen je za komesara tamošnji Nemac Lenc, a u Dajčovoj kožarskoj radnji takođe Nemac, Bruno Rudolf, obojica bivši nameštenici u tim radnjama; posle nekoliko meseci otvorili su nove radnje popunjene robom, opljačkanom iz Flajsigove, odnosno Dajčove radnje. Tako je bilo i s radnjom Oskara Fišgrunda, gde su u radnji i na njegovom imanju postavljeni za komesara Franz Wild, knjigovođa te radnje, Nemac iz Pančeva, a na imanjima Ludwig Jaraus i Michael Reiser, Nemci iz obližnjeg Kraljevićeva.

Stalno zlostavljani, u neizvesnosti, ohrabrivani ili, naprotiv, plašeni raznim glasinama o budućnosti koja ih očekuje, živeli su od danas do sutra sve vreme dok nisu deportovani. U južnobanatskim srezovima Pančevo, Vršac, Bela Crkva, Kovin, Kovačica, Alibunar, uspelo je da preživi svega 9% Jevreja.

KOMEMORACIJA U KIKINDI, 14. avgust 2017.

Povodom sedamdeset šeste godišnjice delegacija Jevrejske opštine Pančevo prisustvovala je komemoraciji stradalim Jevrejima Kikinde i položila venac na spomenik nevinim žrtvama, koji se nalazi na tamošnjem jevrejskom groblju. Jevreji Kikinde 1941. pohapšeni su i transportovani u logore, prvo u sabirni logor u Novom Bečeju, a zatim u beogradske logore Topovske Šupe i Staro sajmište, gde su doživeli sudbinu kao i ostali banatski Jevreji –preko 90% njih je ubijeno ili na drugi način okončalo živote od posledica bolesti, gladi, iscrpljenosti. Posle Holokausta jevrejska zajednica Kikinde gotovo više nije postojala.

KOMEMORACIJA U ĐAKOVU, 04.06.2017.

Delegacija Jevrejske opštine Pančevo, povodom Jom Hašoa, položila je 24. aprila venac na spomenik na Stratištu kod Jabuke i održala prigodan govor o događajima koji su se dešavali tokom Holokausta na tom mestu stradanja od 1941-1944 godine. Država Izrael je  1953. donela zakonski akt po kojem je 27. nisan (po jevrejskom kalendaru) određen kao Jom Hašoa vehagevura, ili skraćeno Jom Hašoa, odnosno Dan sećanja na žrtve Holokausta i herojstvo, a izabran je u znak sećanja na ustanak Jevreja u Varšavskom getu 1943.  U Poljskoj, u kojoj je pred II svetski rat živelo gotovo 4,000.000 Jevreja, još krajem 40-tih godina prošlog veka nacisti su počeli izolovanje i koncentrisanje Jevreja u pojedine delove grada ili zasebne kvartove, geta. Varšavski geto zvanično je uspostavljen 12. oktobra 1940. na površini od svega 3,3km2 . U gradu je tada živelo 375.000 Jevreja ili 1/3 ukupnog broja stanovnika. Zapečaćen je  16. novembra iste godine  tako što je oko njega podignut visoki ogradni zid. Zbog prenatrpanosti i posledica prenatrpanosti u prvih 18 meseci postojanja u getu je umrlo više od 80.000 ljudi, a po naređenju Himlera 19. aprila 1943. , dan pred veliki praznik Pesah, počinje plansko pražnjenje logora i masovne deportacije Jevreja u koncentracione logore smrti Aušvic, Majdenek i Treblinku, mada je manjih deportacija bilo i ranije. Iako je bilo otpora i ranije, takoreći šaka jevrejskih boraca, predvođena Mordehajem Anilovičem, 19. aprila 1943. počinje ogorčenu borbu prokrijumčarenim oružjem. Ustanak je ugušen 16. maja, posle 27 dana borbe, porušena Velika sinagoga u Varšavi, geto potpuno razrušen, a preostali Jevreji deportovani u logore smrti.

MEĐUNARODNI DAN SEĆANJA NA ŽRTVE HOLOKAUSTA, 2017.

Obeležavajući Međunarodni dan Holokausta,  delegacija Jevrejske opštine Pančevo položila je venac na spomen ploču na nekadašnjem sabirnom logoru Svilara u Pančevu, gde su u avgustu 1941. dovođeni pohapšeni Jevreji iz Pančeva i okoline. Ubrzo nakon sprovođenja u logor, oni su dereglijama transportovani u beogradske koncentracione logore. Više od 90% njih nikada se nisu vratili. Pobijeni su, u najvećem broju, na Stratištu, u Jabuci kod Pančeva. U Južnom Banatu broj stradalih i ubijenih Jevreja iznosi čak oko 92%.

Na zasedanju Generalne skupštine UN 1. novembra 2005. za Međunarodni dan sećanja na žrtve Holokausta proglašen je 27. januar. Tog dana 1945. vojnici Crvene armije oslobodili su zloglasni koncentracioni logor Aušvic, u kojem je smrt našlo oko 1,5 miliona Jevreja.

ANTISEMITSKI GRAFITI NA KUĆI PORODICE KLAJN 

U toku novogodišnjeg praznika, tačnije 3. januara 2017, kancelariji Jevrejske opštine Pančevo se telefonskim putem obratila porodica Klajn

sa vrlo uznemirujućom vesti i molbom da joj Opština, čiji su dugogodišnji članovi, pruži pomoć i zaštitu. 

Naime, bračni par Klajn je prethodnih 20 godina živeo u Kanadi i krajem novembra 2016. su se vratili u porodičnu kuću koja se nalazi u 

pančevačkom naselju Nova Misa. Iz njima nepozntaih razloga, već 5. decembra je počelo od strane pojedinih komšija šikaniranje i javno 

vređanje uz povike "vratite se odakle ste došli". Istog dana su na kući porodice Klajn osvanuli antisemitski i drugi grafiti nedoličnog 

sadržaja. Pošto su sigurnosne kamere, postavljene na kući, uništene, nije bilo moguće identifikovati počinioca. Policija je odmah o svemu 

obaveštena, ali kako uznemiravanje nije prestalo ni posle mesec dana, Klajnovi su potražili pomoć od jevrejske opštine. David Montijas, 

predsednik JO Pančevo, sa još nekoliko članova opštine, odmah nakon telefonskog poziva se uputio kod Klajnovih radi dogovora oko 

daljeg postupka u rasvestljavanju ovog nemilog događaja. Već narednog dana, a u dogovoru sa porodicom Klajn, JO Pančevo je poslala 

zvanično pismo načelniku Policijske uprave Pančevo, gradonačelniku Pančeva i ambasadi Kanade u Srbiji. Nakon dva dana David Montijas,

u svojstvu predsednika JOP, pozvan je od strane načelnika Policijske uprave Pančevo na razgovor u kojem je rečeno da su preuzete 

određene mere i da će policija učiniti sve što je u njihovoj moći.

Jevrejska opština Pančevo, kao ni porodica Klajn, do objave ove vesti nije dobila nikakvo obaveštenje koje bi išlo u prilog rasvetljavanju 

ovog događaja.

Prilog sa porodicom Klajn, koji je 4. januara napravila TV Pančevo možete pogledati na youtube kanalu

 https://www.youtube.com/watch?v=umbk-EFjqZM

POSETA 66 UČENIKA IZ FRANCUSKE, 2016.

Jevrejska opština Pančevo, u utorak 2. februara 2016., bila je domaćin grupi od 66 učenika i 6 profesora iz Kutansa (Francuska). Poseta je deo desetodnevnog programa koji obuhvata putovanje kroz srednju i istočnu Evropu, sa ciljem da učesnici posete najvažnija mesta stradanja Jevreja i Roma tokom Drugog svetskog rata. Gosti iz Francuske, zajedno sa 20 učenika i profesora iz Užica, prvo su obišli Spomen obeležje „Stratište kod Jabuke“, potom im je, u Velikoj sali Gradske uprave Pančevo, Milan Jakšić, direktor Istorijskog arhiva, održao predavanje o zločinima nad Jevrejima i Romima u selu Jabuka, a zatim je, ljubaznošću Turističke oragnizacije Pančevo, gostima iz zemlje i inostranstva upriličena poseta Narodnom muzeju uz stručno vođenje kustosa. Na samom kraju gosti su posetili logor "Svilara" gde ih je David Montijas, predsednik JO Pančevo upoznao da događajima koji su se zbili na tom mestu za vreme Drugog svetskog rata.

Više informacija http://rtvpancevo.rs/Vesti/Lokal/gimnazijalci-iz-francuske-posetili-stratiste.html
                           http://www.rtv.rs/sr_ci/vojvodina/pancevo/mladi-francuzi-obisli-stratiste_685489.html

MEĐUNARODNI DAN HOLOKAUSTA, 27. januar 2016.

Članovi Jevrejske opštine Pančevo, povodom 27. januara, Međunarodnog dana Holokausta, položili su venac na spomenik "Brazde" na Stratištu. Istog dana prisustvovali su komemoraciji koja je organizovana na državnom nivou kod spomenika u okviru nekadašnjeg koncentracionog logora Staro Sajmište i položili venac na spomen obeležje Topovske šupe.

KOMEMORACIJA NA SPOMEN-OBELEŽJU "STRATŠTE" U JABUCI, 2015.

Obeležavajući dan kada je na stratištu na putu Pančevo – Jabuka, u toku samo dva dana, ubijeno 2200 Jevreja, 4. novembra 2015. održana je komemoracija u organizaciji Jevrejske opštine Pančevo i Grada Pančeva. Skupu su prisustvovali ambasador Izraela u Srbiji Josef Levi, gradonačelnik Pančeva Saša Pavlov, potpredsednik Skupštine grada Pančeva Tigran Kiš, potpredsednik SJOS Ruben Dajč, rabin Isak Asiel, pomoćnik Pokrajinskog sekretara za kulturno nasleđe i javne zbirke dr Milan Micić, predsednik Saveza antifašista Pančeva Milorad Stanimirović, direktor Istorijskog arhiva u Pančevu Milan Jakšić, upravnica JIM Vojislava Radovanović, predstavnik Saveza boraca Pančeva, predsednici i predstavnici JO Beograd, Zemun, Zrenjanin, Novi Sad, Kikinda i Subotica, predsednik sindikata smenskih radnika "Pravda" HIP-Petrohemije iz Pančeva, članovi JO Pančevo i građani Pančeva.

U uvodnoj reči predsednik JO Pančevo David Montijas, opisujući tragediju sopstvene porodice, dao je sliku tragedije ovog najvećeg gubilišta u Vojvodini u periodu 1941-1944.

Detaljnije o tim događajima govorio je direktor Istorijskog arhiva u Pančevu Milan Jakšić. Na osnovu postojećih dokumenata, on je ukazao na bezdušnost i hladnokrvnost organizatora i izvršilaca streljanja više od 10 000 Jevreja, Srba i Roma. Za sve stradale Jevreje pomen je održao Vrhovni rabin Srbije Isak Asiel.

U umetničkom programu učestvovao je najstariji jevrejski hor na Balkanu, hor "Braća Baruh" iz Beograda i umetnica Gabrijela Nikolić, koja je izvela performans posvećen žrtvama Holokausta.

Posle polaganja venaca na spomenik "Brazde", prisutnima se obratio ambasador Josef Levi. On je naglasio da je najvažnije pamćenje užasa koje su nacisti i folksdojčeri činili na ovim prostorima prenositi mladim generacijama, kroz školsku nastavu i održavanjem javnih časova na spomeničkom kompleksu "Stratište".

Gradonačelnik Pančeva Saša Pavlov citirao je izveštaj poručnika Liepe-a o ubijanju Jevreja i Cigana 4. novembra 1941. i naglasio spremnost i odlučnost gradske Vlade da započeti posao oko uređenja "Stratišta" dovrši i da to mesto bude dovedeno u stanje kakvo žrtve zaslužuju.

Na kraju ovog do sada najvećeg komemorativnog skupa održanog na "Stratištu", predsednik Jevrejske opštine Pančevo David Montijas zahvalio se svima koji su došli da sa nama podele osećanja i uspomene na nevine žrtve koje su nepravedno, bezosećajno i sa najvećom okrutošću tu pogubljene samo zato što su bili Jevreji.

 JO PANČEVO U DEBELJAČI

U Debeljači je 6. juna 2015. obeleženo 214 godina postojanja ovog banatskog mesta i 70 godina od tragičnih događaja vezanih za Holokaust. Tom prilikom, uz prigodan program i učešće dramskih umetnika, predstavljena je knjiga pesama Lasla Krausa. Laslo Kraus, Jevrejin iz Debeljače, pesme je pisao na mađarskom jeziku. Zbirka je izašla zahvaljujući gospođi Eržebet Tatar, koja je pesme više godina prikupljala.

Predstavnici JOP prisustvovali su programu u Domu kulture "Jozef Atila", nakon čega su bili gosti u domu Eržebet Tatar, zajedno sa zamenikom predsednika Opštine. U prijatnoj i gostoljubivoj atmosferi, u neformalnom razgovoru jedna od tema bila je sinagoga u Debeljači, ali i mogućnost saradnje na polju kulture.

Pri povratku u Pančevo članovi JOP su obišli zgradu sinagoge, koja je tokom godina služeći u razne svrhe, dograđivana i adaptirana. Sada u njoj nema nikakvih aktivnosti. U svojim zahtevima za restituciju opštinske imovine, JOP je od Agencije za restituciju tražila povraćaj sinagoge.

Povodom Jom Hašoa Jevrejska opština Pančevo i Istorijski arhiv u Pančevu priredili su 16. aprila 2015. izložbu Gabrijele Nikolić pod nazivom "Jedan dan ima 52 života". Na više grafika velikog formata umetnica je želela da oživi sećanje na 52 člana svoje porodice, koji su 1942. ubijeni u samo jednom danu, i na milione nevinih žrtava Holokoausta.

Otvaranju izložbe u Istorijskom arhivu prisustvovao je ambasador Kanade u Srbiji, Filip Penington sa suprugom, brojni članovi opštine i gosti. Izložbu je otvorio direktor Arhiva Milan Jakšić.

Istog dana, na mestu masovnog stradanja Jevreja 1941. poznatom kao Stratište, koje se nalazi na putu između Pančeva i sela Jabuka, delegacija Jevrejske opštine Pančevo održala je komemoraciju i položila venac na spomenik koji je tu podignut 1986. Danas je spomenik toliko devastiran da nema nikakvih obeležja, a pretpostavlja se, na osnovu dokumenata samih nacista, da je tu stradalo više od 10.000 Srba, Jevreja i Roma.

https://www.youtube.com/watch?v=EgOEcYBr488

https://www.youtube.com/watch?v=BFgr-gM-HN4

OBELEŽEN MEĐUNARODNI DAN HOLOKAUSTA, 27. januar 2015.

Jevrejska opština Pančevo obeležila je 27. januar, Dan sećanja na žrtve Holokausta, polaganjem venca na grob Aleksandra Hakera na Jevrejskom groblju u Pančevu. Aleksandar Haker bio je prva jevrejska žrtva, koji je stradao na početku II svetskog rata, 22. aprila 1941. Poginuo je u nezavisnoj policijskoj akciji zajedno sa drugim građanima Pančeva. Prisutne članove opštine, u kraćem izlaganju, na rađanje i rasplamsavanje antisemitizma podsetili su predsenik opštine David Montijas i potpredsednica Miroslava Kon Panić. Tragični događaji koji su usledili doveli su do gotovo potpunog uništenja banatskih Jevreja, već tokom jeseni 1941. godine.

OBELEŽEN MEĐUNARODNI DAN BORBE PROTIV FAŠIZMA I ANTISEMITIZMA, 2014.

Povodom 9. novembra, Međunarodnog dana borbe protiv fašizma i antisemitizma i Kristalne noći, Jevrejska opština Pančevo položila je venac na spomen-obeležju Stratište kod Jabuke. Vence su položili još gradonačelnik Pančeva Pavle Radanov, zamenik predsednika Skupštine grada Tigran Kiš i predstavnici Udruženja boraca NOR-a, Mesnog odbora Udruženja boraca Jabuke, Saveza antifašista Pančeva i Mesne zajednice Jabuka.

Prisutnima se obratio gradonačelnik Pančeva Pavle Radanov, koji je naglasio značaj samog spomen-obeležja, najoštrije osudivši njegovo skrnavljenje koje se dogodilo više puta u zadnje vreme. On je obećao da će Grad obnoviti i zaštititi ovo sveto mesto.

Omladinke Jevrejske opštine Pančevo, Tijana Račić i Valentina Detki, upoznale su prisutne sa strašnim događajima koji su se tu dešavali u periodu od oktobra do novembra 1941., kada je stradalo više od deset hiljada nevinih ljudi, najviše Jevreja, Cigana i Srba. Takođe su prsutne ukratko upoznale sa istorijskom pozadinom Kristalne noći, koja je bila uvod u "konačno rešenje jevrejskog pitanja" i Holokaust.

PONOVO OSKRNAVLJENO SPOMEN-OBELEŽJE "STRATIŠTE" U JABUCI, 2014.

Oktobra meseca, posle proslave dana oslobođenja Pančeva od nacista, po treći put je oskrnavljeno spomen-obeležje "Startište" nadomak mesta Jabuka. Skinuti su preostali delovi bronzane reljefne brazde. Ovaj sramotni čin doveo je odlaganja komemorativnog skupa, planiran od strane Jevrejske opštine Pančevo.

OSKRNAVLJEN SPOMENIK U JABUCI, 2014.

Dana 14. 07. 2014. prilikom obilaska spomen-obeležja "Stratište"u Jabuci predsednik JO Pančevo David Montijas i predsednik Komisije za groblja
Saveza jevrejskih opština Srbije Fedor Fišl iz Novog Sada, bili su neprijatno iznenađeni kada su ugledali oskrnavljen spomenik. Konstatovali su da je sa zadnje strane spomenika odnet ogroman bronzani deo težak više tona. Prijavljeno je policiji, koja je odmah došla na uviđaj, a kasnije su došli na lice mesta ekipa RTV Pančeva, predstavnici Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Pančevu i članovi Jevrejske opštine Pančevo. Naknadno smo konstatovali da je i drugi deo sa zadnje strane spomenika probijen i pripremljen za odnošenje. Iz razgovora sa prisutnima saznali smo da je još 23. juna primećeno delimično oštećenje, koje je prijavljeno policiji. Zavod za zaštitu spomenika ga je popravio i urgirali su kod Gradskih vlasti da se postavi video nadzor, što nije učinjeno.

U dopisu su fotografije oskrnavljenog spomen-obeležja "Stratište" kod Jabuke i link TV Pančeva.

http://rtvpancevo.rs/Vesti/Lokal/stratiste-ponovo-oskrnavljeno.html

http://rtvpancevo.rs/Vesti/Lokal/skandal-ukraden-jo-jedan-deo-stratita.html

http://rtvpancevo.rs/Vesti/Lokal/formiran-tim-za-stratiste.html