Predstavljamo knjigu:

Obezbedite svoj primerak uplatom od 100 NIS (25$; 18 EU) na adresu Hitahduta

Hitachduta Oley ex Yugoslavia, 
108, Alenby St., P.O.B. 2705, 
Tel-Aviv 61026, 
tel: + 972-3-5606749; 
fax: + 972-3-5667135; 
e-mail: hoj-ex@bezeqint.net 

PREDGOVOR

"Tako nas je historija vratila ovamo odakle smo krenuli: kruznica kroz vijekove koja se zatvara "

(Dr Josef Lador)

lako obiljezen kao dug, tragican i neizvjestan put kroz trnovite lavirinte istorije, tokom epoha lutanja, padova, porobljavanja i sudara s necovjecnoscu, taj put omogucio je jevrejskom narodu sticanje potpune samosvijesti o znacaju opstanka i povratka korijenima vlastite kulture, svome jeziku, podneblju, tradiciji. Feniksovski povratak koji je na kraju uslijedio, predstavlja sublimat uspona i trijumf obnovljene slobode. Da nije imao viziju konacne slobode, narod Jevreja nikada ne bi ostvario svoje pravo na slobodno egzistiranje koje mu se osporavalo i osporava nazalost i danas. Neovisno o tome da li su bili po vokaciji obicni ljudi, prihvaceni ili odbaceni proroci, umjetnici ili ne, svi sudionici u toj, sigurno najpoznatijoj epopeji, ucestvovali su na svoj nacin u dimenzioniranju i oblikovanju osebujnog i posebnog spektra izraza koji tvore umjetnicko svodenje istorije na prozivljeni nemir, bol i zal, ali i iskonski ukorijenjenu nadu i optimizam.

Geneza spoznaje o vlastitom identitetu povezana je sa ponovnim otkrivanjem zaboravljenih vrijednosti, zastupljenih u sirokom spektru duhovnosti, pohranjenih prije svega u jeziku kao osnovnoj riznici kulture, pri cemu se kao posebna odrednica izdvaja rekonstrukcija esteticke dimenzije samoga jezika. Rijec je o genezi ukupnog smisla estetetizovanog vizionarstva praotaca buduce drzave, a njihova vizija bila je jednostavna opstati i obnoviti duh svog naroda u vlastitoj zemlji. Taj motiv bio je i ostao najbitnijim elementom estetike moguceg. U bicu jezika prebiva duh svakog naroda, ali za Jevreje njihov obnovljeni jezik ima poseban znacaj jer predstavlja nepresusno vrelo nadahnuca za sve vidove stvaralastva.

Ova knjiga predstavlja kratak prikaz stvaralackog doprinosa useljenika iz bivse Jugoslavije u izgradnji autenticne kulture modernog Izraela. Originalnost jugoslavenskog modela suzivota sefardskih i askenaskih Jevreja jedan je od pokazatelja mogucnosti sintetizovanja kultura, sto je u nekim drugim regijama bilo ponekada tesko zamislivo. U slobodnom dodiru razlicitih mentaliteta, na podrucjima Jugoslavije iskristalizirao se oblik koegzistencije, znatno ranije nego sto se jos i pomisljalo o osnivanju zajednicke drzave. Problem povremenog neprihvatanja od strane susjeda uticao je da taj fenomen preraste u mocan simbol teznje za ujedinjenjem svih zajednica rasprsenih sirom svijeta. U hronoloskom rasponu u kom je lociran sadrzaj knjige (od kraja 18. do pocetka 21. vijeka) prisutan je bogat i intenzivan stvaralacki rad Jevreja Jugoslavije koji su poput sunarodnika u dijaspori, uporedo izgradujuci trenutni duhovni ambijent, neprekidno mastom i nadanjima bili usmjereni zemlji porijekla svojih praotaca. Dolaskom u izazovnu Obecanu zemlju, produzila se njihova intenzivna potraga za vlastitim identitetom sto je trajala tokom posljednja dva milenijuma i koja je proizvela poseban umjetnicki senzibilitet, utkan u tako prepoznatljiv nacin sagledavanja odnosa svjetlosti, zvuka, boje, pokreta. Iz razumljivih razloga, tragicki umjetnicki pathos u umjetnosti Jevreja neizbjezno je prisutan i u ovoj knjizi. Kao nevidljiva supstanca njihovog bica, on natapa pripovjetke, stihove, slike, scenska i muzicka djela.

Posljednji rat koji je donio kraj postojanju drzave Jugoslavije ostavio je lose posljedice i na status jevrejskih zajednica. Veliki broj njihovih pripadnika potrazio je novu domovinu, a jedan dio se uselio u Izrael. Jedni su se asimilirali brzo, drugi su ispoljili nostalgiju, slicnu svakoj onoj koju su Jevreji nosili u srcima kada bi morali jos jednom napustiti svoje domove, prijatelje, ambijent koji su voljeli, kome su pruzali najbolje dijelove svojih sklonosti i ne male zasluge u nauci, umjetnosti, razvoju civilizacije.

Jedna od osnovnih intencija ove knjige ogleda se u nastojanju da se sacuvaju od zaborava neka bar najznacajnija imena stvaralaca (poput rabi Alkalaja, Cvia Rotema, Hinka Gottlieba i drugih pionira cionizma s juzno-slavenskih podrucja) koji su ostavili neizbrisiv trag u dijademi ne sarno jevrejskog stvaralastva, vec i u domenu opste humanizacije svijeta.

Sudeci prema onome sto ilustruje ova zbirka, poniruci kroz ne uvijek do kraja definisane i vidljive uzroke i slojeve umjetnickih izraza kojima je ona posvecena, evidentno je, ipak, da postoji jaka tendencija povezivanja klasicnog i savremenog u sirem smislu. Iznad svega, prisutna je zelja kod svih da se sacuva bogati kulturni kolorit podneblja iz koga su potekli umjetnici od kojih su neki dostigli svjetski ugled. Medu najznacajnijim momentima povezivanja i identifikacije je bogatstvo zajednickog jezika kojim se prevladavaju aktuelne razlike i koji ne dopusta razloge za izolaciju i konacni pesimizam. Jedan od ciljeva ove zbirke u prozi, stihu i likovnom izrazu lezi upravo u afirmaciji pozitivnog naslijeda iz nekadasnje postojbine sa kojom nikada nisu sasvim pogubljene duhovne i emocionalne veze. Te veze zive i dokazuju da je moguca ne samo umjetnicka komunikacija nego i opsta, ljudska.

Iz objektivnih razloga, u knjizi nisu zastupljeni svi stvaraoci rodom iz bivse Jugoslavije koji zive i djeluju u Izraelu. Uz duzno izvinjenje onima koji su izostavljeni ovom prilikom, toplo se zahvaljujem svima koji su ucestvovali svojim radovima u realizaciji ovog projekta.

Mario Heinel