"Jevrejska umetnost i tradicija": dvonedeljna radionica odrzana na Filozofskom Fakultetu Univerziteta u Beogradu, 2.-15. februar, 2009.

Ovo je druga radionica ovog tipa i sledi proslogodisnji prvi pokusaj da se teme vezane za jevrejsku umetnost, istoriju i kulturu ponude u okviru intenzivne dvonedeljne nastave u okviru Odelenja istorije umetnosti i Instituta za istoriju umetnost  Filozofskog fakulteta u Beogradu. Kao i prosle godine u pripremama i radu radionice su ucestvovali brojni saradnici -  uz Odelenje za istoriju umetnosti i Institut za istoriju umetnost  Filozofskog fakulteta u Beogradu ucestvovali su  saradnici, sa Univerziteta Bar-Ilan i Univerziteta  Ben-Gurion u Izraelu, Univerziteta Svetog Stefana u Budimpesti i Jevrejskog istorijskog Muzeja u Beogradu.

Za razliku od prosle godine, ovogodisnja radionica je pruzila slusaocima dve mogucnosti – s jedne strane su to bili pojedinacna predavanja i kursevi posevceni specificnim temama, s druge strane je nudila i upoznavanje sa pojedinim temama na sirem, uvodnom planu. Na taj nacin su studenti koji su pohadjali uvodne kurseve prosle godine imali mogucnosti da prosire i prodube svoje znanje, a novopridosli su mogli  da se upoznaju sa osnovnim pojmovima.

Program je bio izuzetno bogat, i za razliku od proslogodisnjeg, ukljucio veliki broj predavaca sa Odelenja za istoriju umetnosti, Filozofskog Fakulteta, a iz inostranstva se pridruzila radionici i Dr. Ema Majan-Fanar, strucnjak za vizantisjku i rano-srednjevekovnu umetnost sa Univerziteta u Haifi, u Izraelu. Ove godine je radionicu pohadjalo dvadeset sest studenata, od kojih su neki stigli i iz susednih drzava.

U prvoj nedelji slusaoci su imali prilike cuti kurs Dr. Majan-Fanar na temu "Jevrejsko-hriscanskog odnosa u rimskoj i vizantijskoj umetnosti"; kurs Dr. Nenada Makuljevica, profesora Odelenja istorije umetnosti, Filozofskog fakulteta u Beogradu, na temu "Sefardi i vizuelna kultura Balkana"; kurs Dr. Eliezera Papo, sa Ben-Gurion Univerziteta u Beer-Shevi, u Izraelu, na temu "Jevrejska religiozna knjizevnost: od Biblije do Kabale"; kurs Dr. Jelene Erdeljan, profesora Odelenja istorije umetnosti, Filozofskog fakulteta u Beogradu, na temu "Centralnost Jerusalima u hriscanskoj i jevrejskoj misli i umetnosti srednjeg veka". U okviru ovog kursa odrzana su  dva pojedinacna predavnja – Dr. Ivana Stevovica na temu "Jerusalim u srpskoj srednjevekovnoj umetnosti" i Dr. Aleksandra Kadijevica koji je izneo prikaz "Istorije arhitekture sinagoga i grobalja". Oba predavaca su profesori Odelenja istorije umetnosti, Filozofskog fakulteta u Beogradu. Konacno Rabin Isak Asiel je ponovio svoj proslogodisnji kurs na temu "Jevrejske religije i obicaja."  On je i pozvao studente ucesnike radionice da ucestvuju u sluzbi u sinagogi u petak uvece, uoci Šabata, kao i u toku same subote. Prva nedelja je bila zakljucena ekskurzijom u Suboticu i Novi Sad gde je studente docekao Prof. dr. Rudolf Klajn, profesor arhitekture sa Univerziteta Sv. Stefana u Budimpesti i uz detaljna objasnjenja upoznao ih sa istorijom i arhitekturom suboticke i novosadske sinagoge, suboticke gradske kuce i jevrejskog groblja.

Druga nedelja je bila posvecena pretezno modernom periodu: Dr. Mirjam Rajner sa Univerziteta Bar-Ilan u Izraelu, je odrzala kurs na temu "Umetnost u vreme Holokausta," kao i pojedinacno predavanje posveceno "Jevrejskim umetnicima sa podrucja Jugoslavije koji su stvarali u vreme Holokausta";  Dr. Saša Brajovic, profesor Odelenja istorije umetnosti, Filozofskog fakulteta u Beogradu odrzala je predavanje ne temu "Filosemitizam i antisemitizam u renesansnoj kulturi"; Dr. Nikola Šuica, profesor na Fakultetu za lepe umetnosti, odrzao je predavanje o "Slikarstvu Leona Koena"; Marija Salom, arhitekta i kulturni referent jevrejske zajednice u Beogradu je odrzala predavanje o "Jevrejskoj ceremonijalnoj umetnosti" a Dr. Nenad Radić, profesor na Odelenju za istoriju umetnosti, Filozofskog fakulteta u Beogradu, je odrzao predavanje na temu "Vizualizacija identiteta: muzeologija jevrejskih muzeja." Prof. Dr. Milan Ristovic sa Odelenja za istoriju, Filozofskog fakulteta u Beogradu, odrzao je dva predavanja: "Degenerisana umetnost/Entartete Kunst u nacistickoj Nemackoj: antisemitizam i antimodernizam" i "Antisemitizam i muzika: nemacki primer"; protosindjel Jovan Čulibrk je takodje odrzao dva predavnja na temu: "Nacizam i pop kultura" i "Istoriografija holokausta i jugoslovenski narativ". Dr. Milan Koljanin, saradnik Instituta za  savremenu istoriju u Beogradu, je zavrsio ovu seriju posvecenu holokaustu predavanjem "Antisemitizam u Srbiji."  Knjizevnik Filip David je odrzao kurs "Jevrejski pisci u Jugoslaviji", a Prof. Dr. Rudolf Klajn je obogatio radionicu kursom "Jevrejska misao i pokreti u modernoj arhitekturi."

Radionica je zavrsena obilaskom Jevresjkog istorijskog Muzeja kroz koji je studente provela uz detaljna objasnjenja Vojislava Radovanovic, direktor muzeja.

Studenti su se u toku trajanja radionice javili pojedinacnim predavacima i izabrali teme za pisanje radova koji ce, nadamo se, kao i prosle godine doneti izuzetne rezultate istrazivanja materijala cuvanog u Jevrejskom istorijskom Muzeju u Beogradu, ali i u privatnim kolekcijama, te i u drugim gradskim muzejima i arhivima.

Konacno, pri zakljucivanju radionice prikazana je i zbirka najboljih studentskih radova od prosle godine koja ce uskoro izaci u vidu zbornika nazvanog Menora, u izdanju Filozofski fakultet u Beogradu. U sledecem broju Menore planirano je publikovati tekstove pojedinacnih tema i predavanja odrzanih u okviru ovogodisnje radionice, koji bi mogli posluziti i kao zbirka tekstova za naredne generacije. Za sledecu godinu planirano je uvrstiti neke od kurseva u redovan program Odelenja za istoriju umetnosti.

Mirjam Rajner