nmbr. 170, 31. jul 2014.

Kultura

 

DVE DECENIJE OD SMRTI ČUVENE DRAMSKE UMETNICE

Neponovljivi šarm Rahele Ferari

 

Piše: Siniša I. Kovačević

 

Među srpskim i jugoslovenskim dramskim umetnicima, izuzetno mesto pripada Raheli Ferari (1911-1994). Rođena je u jevrejskoj porodici u Zemunu, a osnovnu i srednju školu pohađala je u Novom Sadu. Član Srpskog narodnog pozorišta (Narodno pozorište Dunavske banovine) bila je od 1930. do 1940. godine. Od 1940. do 1941. igrala je u Umetničkom pozorištu u Beogradu, a tokom Drugog svetskog rata nije se profesionalno bavila glumom. Od 1945. do 1947. ponovo igra u Srpskom narodnom pozorištu (Vojvođansko narodno pozorište), da bi od osnivanja Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu (1947) bila njegov stalni član i prvak.

Igrala je veliki broj uloga u komadima jugoslovenskih i stranih pisaca, sarađivala je sa najvećim rediteljima i bila zahvalan i dostojan partner velikanima ondašnjeg glumišta. Veliki broj živopisnih i raskošno interpretiranih likova, među kojima se izdvaja nemali broj majstorsko realizovanih uloga, igrala je na sceni Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Mnoge glumačke kreacije ostvarila je tih godina u režijama Tomislava Tanhofera, Aleksandra Vereščagina i Slavka Lajtnera. Prelaskom u Beograd, postala je stalni član tek osnovanog Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Predstave u kojima je igrala ostvarila su izuzetna rediteljska imena, kao što su - Bojan Stupica, Mata Milošević, Branko Gavela, Miroslav Belović, Paolo Mađeli.

Igrala je Rahela Ferari i u drugim pozorišnim kućama, a među najznačajnijim ulogama ostaće zabeležen lik Ebi u Keserlingovom komadu “Arsenik i stare čipke” (Atelje 212), u režiji Milenka Maričića. Zapaženu aktivnost glumica je ostvarila na filmu, a posebno na televiziji, gde je igrala u dramama i TV serijama (“Grlom u jagode”). Iza uloga u pozorištu ostaju kritike, sećanja savremenika, fotografije, kao i retki televizijski zapisi, tako da danas, nažalost, nemamo potpunijih svedočanstava o kreacijama koje je u teatru ostvarila Rahela Ferari. Reditelji, glumci, istoričari pozorišta zabeležili su mnoge anegdote, pominjali su specifičan glumičin humor, kao i uloge u kojima je Rahela Ferari najbolje reprezentovala svoje izražajne mogućnosti i utkala svoj osobeni umetnički lik.

Izuzetne inteligencije i bogatog životnog i teatarskog iskustva, spremno je prihvatala sugestije reditelja ali se za uspeh svoje uloge starala sama. Često je u ulogama koje nisu bile glavne nastojala da traži bizarne detalje, upotrebi zavidnu glumačku maštu i lik uzdigne iznad značaja koji mu je dao pisac. U zrelim glumačkim godinama uspevala je da slabosti pretvori u prednosti - svoj “bački” akcent i nesigurnost u “artikulaciji afrikata” koristila je kao “sredstvo tonske karakterizacije lika” (P. Marjanović). Po ritmu govora Rahele Ferari, zapisao je Velibor Gligorić, mogao se “predvideti uspeh njene pozorišne kreacije” te večeri. Mnoge od ovih osobina, omogućili su joj da bude podjednako dobar partner kolegama iz “serioznog miljea” kao i moderan “saigrač” najmlađoj generaciji naših glumaca.

Rahela Ferari je bila prvakinja i doživotni počasni član Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Penzionisana je 1973. godine, ali i posle toga bila je prisutna na sceni ovog teatra, drugih pozorišta, kao i u filmovima i TV serijama. U toku svoje umetničke karijere ostvarila je oko 200 likova, pa se sa pravom može ubrojiti u najznačajnije glumce ponikle na vojvođanskom podneblju. Godine 1960. dobila je Oktobarsku nagradu Beograda za ulogu Ebi u predstavi “Arsenik i stare čipke”, a 1964. Sterijinu nagradu za ulogu Sarke u “Ožalošćenoj porodici”. Glavni odbor Sterijinog pozorja dodelio je Raheli Ferari 1981. Sterijinu nagradu za naročite zasluge na unapređenju pozorišne umetnosti i kulture. Žiri nagrade “Dobričin prsten” dodelio joj je ovo priznanje za 1986. godinu. Od 2007. jedna ulica u beogradskoj opštini Palilula nosi ime Rahele Ferari.


Baka Elvira (antrfile)


“Grlom u jagode” je vrlo nostalgično i humorno intonirana priča o odrastanju i sazrevanju prve gradske generacije posle Drugog svetskog rata. Reditelj Srđan Karanović se odlučio za “dokumentaristički štih” cele serije, uz korišćenje arhivskih materijala i krajnje minimalistički, skoro privatni način glume. Scenaristi Srđan Karanović i Rajko Grlić precizno su oslikali tipične likove iz “lokalne karakterologije”, posebno lik bake Elvire (Rahela Ferari), dame iz viših krugova i klasa socijalizmom poništene društvene elite. Bane Bumbar (Branko Cvejić) pominje da je njegova baka “rođena kao treća ćerka novosadskog trgovca Paje Dobanovačkog”, i da je bila vaspitana po svim propisima i normama tadašnjeg vremena Novog Sada, Beča i Pešte.

“Kad sam ja putovala 1911. iz Beča u Osijek, moja simpatija Fridrih uzimao je dva nosača i trećeg za fikus”, jedna je od rečenica tipičnih za baku Elviru, koja se kroz celokupni tok serije trudi da održi fine manire u ponašanju i stare navike sa primesama avantura i romantike. Ovo je ujedno i jedna od najupečatljivijih televizijskih kreacija Rahele Ferari, uloga koja joj je donela kultni oreol posebno kod onih koji nisu imali prilike da je gledaju u pozorištu tokom najplodnijih glumačkih godina.