Prohujalo sa Lotikom

Zahvaljujući Bukici Romano, jedinoj višegradskoj Jevrejki, javnosti je nakon jednog veka dostupna do sada nepoznata slika junakinje romana Ive Andrića „Na Drini ćuprija”

Zgrada nekadašnjeg Lotikinog hotela u Višegradu

Višegrad su još od devetnaestog veka počeli da naseljavaju Jevreji, koji su u ovom gradu, čuvenom po mostu Mehmed-paše Sokolovića, ostavili dubok trag. Prema zvaničnim podacima, 1908. ih je bilo 177, a kad su uz sefarde počeli da dolaze i aškenazi, njihov broj se 1910. povećao na 265.

Preduzimljivi i štedljivi višegradski Jevreji podigli su gotovo sve današnje stare zgrade u glavnoj Ulici kralja Petra prvog, uključujući i Lotikin hotel na višegradskom trgu, današnju zgradu Boračke organizacije, izgrađenu 1905. kao velelepni hram, te staru zgradu MUP-a u ovom gradu.

Ratovi i seobe u druge krajeve sveta višegradske Jevreje „preselili” su u sećanja, a danas je u gradu ostala još samo osamdesetpetogodišnja Bukica Romano, udovica Avrama Mamića Romana, koji je 1938. na Jevrejskom groblju na Okolištima sahranio Lotiku Cilermajer.

Čuvenu Lotiku, na koju još ne blede sećanja najstarijih Višegrađana, opisao je u završnom delu romana „Na Drini ćuprija” književnik i nobelovac Ivo Andrić.

Zahvaljujući predusretljivosti Bukice Romano u javnost je nedavno dospela do sada nepoznata Lotikina slika sa članovima porodice, austrougarskim oficirima i osobljem njenog hotela kraj ćuprije.

– Ova slika je, u stvari, zaostavština porodice Topalović iz Dušča kod Višegrada. Na njoj je Jovan Topalović, u gornjem redu, tadašnji konobar kod Lotike, a kasniji ugostitelj. Za stolom, sleva na desno, sede Lotika, njen brat i njena sestra Debora, koja se kasnije udala za Adolfa Celera, koji je bio stvarni vlasnik Lotikinog hotela „Zur Brücke”.
Uz njih su austrougarski oficiri i članovi Lotikine familije, objasnila je Bukica Romano, dodavši da je slika neko vreme bila u njenoj porodici, da bi je ona vratila Topalovićima posle poslednjeg rata.

Bukica Romano je poreklom iz Sjenice, iz jevrejske porodice Montija, odakle se 1946. godine udaje za Avrama Mamića Romana.

– Po pričanju mog pokojnog supruga, nakon Lotikine smrti 1938. godine, upravljanje nad hotelom preuzela je ćerka njene sestre Debore, Helena Celer. Sećam se, odmah nakon Drugog svetskog rata Helenka je, kako smo je zvali, živela u podrumu Lotikinog hotela, pokušavajući da ga obnovi ili proda.

Međutim, ubrzo je nacionalizovan, kao i veći deo jevrejskih zgrada u Višegradu – seća se Bukica Romano.
Ova vremešna, ali još krepka starica živi sama u svojoj kući, u centru Višegrada.

– Imam kćerku u Nišu, jednog sina u Banjaluci, a drugog u Zagrebu. Naravno da dolaze i brinu o meni, a i mnogi stariji Višegrađani nađu mi se pri ruci. Nekad je to najviše činio penzionisani profesor Božidar Polić, koji mi je nesebično pomogao da 1996. sahranim staru jevrejku Bajlu Šofel, i sadašnja profesorica višegradske Srednje škole „Ivo Andrić” Divna Vasić.

Ona je uradila projekat za uređenje našeg Jevrejskog groblja u Okolištima, čija bi realizacija uskoro trebalo da počne. Na tome smo joj neizmerno zahvalni – kaže Bukica Romano, danas jedina višegradska jevrejka.

Slavko Heleta
[objavljeno: 07/09/2009 u Politici]