ALBERT ALKALAJ (1917-2008)
 |
Albert Alkalaj, sefardski Jevrejin, rođen je u Parizu 1917. godine gde provodi svoje najranije detinjstvo. Porodica 1929. godine prelazi u Beograd, grad koji za Alkalaja postaje mesto školovanja i sazrevanja. Već tada, kao dvanestogodišnjak, počinje da se interesuje za slikarstvo, uči kao samouk sa Borom Baruhom, a potom pohađa privatnu školu slikanja. Mladi Alkalaj je slikarstvo smatrao za svoju veliku ljubav, ali ne i za životni poziv, pa tako 1937. godine upisuje Arhitektonski fakultet u Beogradu sa namerom da postane arhitekta. Prateći savremene evropske umetničke tokove on koristi priliku i iste godine odlazi u Pariz kako bi se upoznao sa slikarstvom impresionista, postimpresionista, fovista i kubista. |
Ovi umetnički pravci, a posbno dela Matisa i Derena, imaće veliki uticaj na njegov rad. Putovanje i učenje u Parizu je rezultiralo prvim učešćem na zajedničkoj izložbi održanoj 1939. godine u Umetničkom paviljonu "Cvijeta Zuzorić".
Drugi svetski rat naglo prekida umetnikovo školovanje, nastaju godine patnje, beg iz Beograda, menjanje identiteta, boravci po zatvorima. Jedina želja mu je bila da ode u Palestinu. Međutim, stvarnost je bila drugačija, Alkalaj završava u koncentracionom logoru Feramoti, u Italiji. Sasvim nenadano tu se ponovo susreće sa svojom porodicom. Boravak od devet meseci u tom zastrašujućem mestu olakšava mu novostečeno poznanstvo sa nemačkim ekspresionističkim slikarom Fingenštajn Mihaelom. Zahvaljujući njemu Alkalaj shvata da ga je slikarstvo potpuno obuzelo i da će mu ono biti životni poziv. Uspeva sa roditeljima i sestrom da se izbavi zatočeništva i odlazi, u tada slobodnu konfinaciju, Pergolu. Skrivajući se po selima i italijanskim planinama dočekao je kraj rata. Ovaj ruralni italijanski predeo nije Alkalaju ostao samo u sećanju, već ga je zabeležio tih godina i na svojim platnima.
Nakon završetka rata i oslobođenja odlazi u Rim. Susret i poznanstvo sa skulptorom Basadelan Mirkom omogućava mu ulazak u umetničke krugove. Pun poleta neumorno radi stvarajući i po nekoliko slika dnevno. Izložbe se nižu jedna za drugom, kritike su pozitivne, što potvrđuje i to da su tekst kataloga za njegovu drugu samostalnu izložbu održanu u Rimu 1949. godine pisali Oskar Kokoška i Karlo Levi. Rim je bio značajan za Alkalaja iz dva razloga, u njemu se formirao kao slikar i u njemu se oženio poznanicom iz Beograda, Verom Eškenazi.
| Zajedno sa suprugom 1951. godine odlazi u SAD, a za mesto boravka, kao izbeglice, biraju Boston. Alkalaj je smatrao da je to grad koji odiše evropskim duhom i nikada se iz njega nije selio. Period prilagođavanja na novu sredinu bio je težak, pre svega je morao razmišljati kako da obezbedi svojoj porodici egzistenciju, pa tek onda o nastavku umetničke karijere. Uz minimalna finansijska sredstva nastavlja da slika, a slede izložbe u Bostonu, Čikagu, Linkolnu. Ono što ga fascinira i što beleži na platnima je moderan, industrijski život američkog grada u duhu apstraktnog ekspresionizma Kandinskog. |
 |
Godina 1959. je bila vrlo važna za Alkalaja, dobio je Gugenhajmovu stipendiju, nagradu Bostonskog umetničkog festivala, naslikao svoju prvu apstraktnu sliku prirode i ponovo se sreo sa drugom iz Rima, Basadelan Mirkom, sa kojim osniva privatnu umetničku školu. Njegovo slikarstvo doživljava potpunu transformaciju. Postaje slikar apstrakcije, prikazujući nepregledno pust, ogoljen prostor američkih kanjona i pustinje, a suština umetnosti se ogleda u snažnom, dinamičnom gestu i jakoj boji koja postaje medij korišćen da privuče i stimuliše posmatrača.
Kao što je bio plodan slikar tako je Alkalaj bio i odličan učitelj i pedagog. Od 1963. godine se priključuje novoosnovanom Karpenter Centru za vizuelne umetnosti na Harvardskom univerzitetu gde predaje sve do 1982. godine. U isto vreme, u svom privatnom studiju, uči mnoge studente ne samo način slikanja i tehniku, već i teoriju likovne umetnosti bez koje se, kako je smatrao, ne može postati dobar slikar. Slobodno vreme posvećuje putovanjima, obilazi bivšu Jugoslaviju, Italiju, grčka ostrva, Tursku, Izrael.
Albert Alkalaj je imao preko četrdeset pojedinačnih i preko pedeset zajedničkih izložbi, kako u SAD-u, tako i u Kanadi, Evropi i Africi. Njegova platna nalaze se u mnogim svetskim prestižnim muzejima i galerijama. Danas, u osamdesetdevetoj godini života, mada skrhanog zdravlja, i dalje ne posustaje, kad god može nešto naslika, raduje se i uživa u svakom novom danu. U avgustu mesecu 2006. godine održana je izložba ulja na platnu, akvarela i crteža iz umetnikove privatne kolekcije.
Barbara Panić
fotografija preuzeta iz Boston Globe
